برتری اائمه ی اطهار بر تمام رسولان الهی به جز پیامبر اسلام (ص)

افضلیت و برتری ائمه اطهار بر تمام پیامبران الهی به جز پیامبر خاتم (ص)

افضلیت و برتری ائمه اطهار بر پیامبران الهی در چند محور قابل بحث است

 

الف-پیامبران الهی به دو گروه تقسیم می شوند:

 

 1. برخی از آنها علاوه بر «نبی» بودن، «امام» نیز بودند، یعنی پس از نیل به مقام نبوت، به مقام امامت نیز ارتقا یافته اند. مانند ابراهیم" قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا"(1)

 

 2. برخی از انبیاء که فقط نبی بوده اند و امام نبوده اند

"وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِ‏آیاتِنا یُوقِنُونَ"(2) «و چون شکیبایی کردند و به آیات ما یقین داشتند برخی از آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت می‎کردند»

از آیه فوق برداشت می شود که فقط برخی از پیامبران امام نیز هستند چرا که کلمه "من" در آیه نشان دهنده بعض بودن است

 

ب- در قرآن کریم مقام امامت بر پیامبری برتری داده شده است

وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ(3)

و (به یاد آر) هنگامى که ابراهیم را پروردگارش به امورى بیازمود، پس او همه را به نحو کامل انجام داد پروردگارش گفت: همانا من تو را براى مردم امام و پیشوا کردم. ابراهیم گفت: و از اولاد من چطور؟ گفت: پیمان من به ستمکاران نمى‏رسد

قرآن امامت را بعد انجام آزمایش و امتحان مهم الهی برای ابراهیم جعل و قرارداده‌است. ابراهیمی که پیامبر بود در طی آزمایشات الهی قرار می گیرد آنگاه مقام امامت به او اعطا می شود

پس بنا بر این آیه امامت از پیامبری بالاتر است و تمامی امامان ما بر پیامبران غیر امام برتر هستند

 امام رضا (ع) ضمن تصریح به محدودیت اذهان مردم در نیل به حقیقت امامت تصریح می کند که امامت بالاتر از نبوت است و برای این ادعا حضرت به اعطای مقام امامت بعد از نبوت به حضرت ابراهیم استدلال می کند: «و ان الامامه خص الله ابراهیم الخلیل (ع) بعد النبوه و الخله مرتبه ثالثه و فضیله شرفه بها». (4) امام صادق (ع) در مقام توصیف اوصاف و مقامات حضرت ابراهیم به ترتیب به مقام های: عبد، نبی، رسول،خلیل، امام، اشاره و تاکید می کند این مقام ها به ترتیب بوده یعنی اول عبد بعد نبی بعد رسول بعد خلیل و در آخر به مقام امامت نایل می آید. (5)

ج- اما بحث درباره پیامبرانی که به مقام امامت رسیده اند :

باز در این قسمت از پیامبران نیز دلایلی بر افضل بودن ائمه داریم :

 

1-آیه مباهله:

 و به اجماع همه مسلمین پیامبر اسلام اشرف تمامی پیامبران و اشرف تمامی مخلوقات من الاولین و الآخرین است

پیامبر می فرمود: «أنا سیّد البشر؛ من سرور آدمیان هستم»،

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

«انّ اللّه تعالی فضّل انبیائه المرسلین علی الملائکة المقرّبین و فضّلنی علی جمیع الأنبیاء و المرسلین...؛ خدای متعال، پیامبران مرسل خویش را بر فرشتگان مقرّبش برتری داد و مرا بر تمامی پیامبران و مرسلان(6)

در آیه مباهله :فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندعوا أبنائنا وأبناءکم ونساءنا ونسائکم وأنفسنا وأنفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنة الله الکاذبین (7) پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله، امیر المؤمنین علیه السّلام را جان و نفس خود قرار داده است. (8)

حال که پیامبر ما از همه پیامبران افضل است امام علی(ع) که به منزله نفس پیامبر است نیز همین حکم را دارد

2- روایات:

 یا در روایت زیر می‌بینیم امیر المؤمنین علیه السّلام عصاره فضائل انبیاء الهی به حساب آمده و این خود می‌تواند دلیلی بر ارجحیت و افضلیت مقام امامت امیر المؤمنین علیه السّلام بر مقام نبوت انبیاء‌الهی گردد.

قال رسول الله - صلی الله علیه و آله - : مَنْ اَرادَ أَنْ یَنْظُرَ اِلی آدمَ فِی عِلمهِ، و اِلی نوُحِ فی حِکمَتِهِ وَ اِلیَ اِبراهیمَ فی حِلمِهِ فَلْیَنْظُر اِلیَ عَلیِّ بنِ اَبیِ طالِب.

 رسول خدا - صلی الله علیه و آله - فرمودند: کسی که می‌خواهد علم و معرفت آدم ابوالبشر و حکمت نوح و حلم ابراهیم را ببیند، پس باید به سوی علی بن ابی طالب نگاه کند.(9)

قال رسول الله (ص): "من أراد أن ینظر إلى آدم فی علمه و إلى نوح فی فهمه و إلى إبراهیم فی حلمه وإلى یحیى فی زهده وإلى موسى فی بطشه فلینظر إلى علی بن أبی طالب .

 کسی که می‌خواهد آدم را در علمش و نوح را در فهمش و ابراهیم را در حلمش و یحیی را در زهدش و موسی را در قدرت ببیند پس باید به علی بن ابی طالب نظاره کند.(10)

 من أراد أن یرى آدم فی علمه، ونوحا فی طاعته، و إبراهیم فی خلته، وموسى فی هیبته، وعیسى فی صفوته، فلینظر إلى علی بن أبی طالب.

 کسی که می‌خواهد آدم را در علمش و نوح را در اطاعت و بندگیش و ابراهیم را در دوستیش با خدا و عیسی را در خلوصش با خدا ببیند پس باید به علی بن ابی طالب بنگرد.(11)

 

به سند معتبر از امام صادق (ع) به روایت رسول اکرم (ص) نقل شده است که:یا على من و تو و امامان از فرزندان تو سرور خلقند در دنیا و پادشاهند در آخرت(12)

در عیون اخبار الرضا به سند معتبر از حضرت رضا (ع) روایت شده که حضرت رسول (ص) فرمودند: تو یا على و فرزندان تو برگزیده هاى خدایند از خلقش(13)

 

3- دلیل عرفانی:

صرف نظر از این روایات با دو منظر دیگر مى توان برترى مقام ائمه را بر سایر انبیاء اثبات کرد:

 اول آنکه، بر اساس دلایل متقن عقلى و روایى «انسان کامل» مثل اعلى و روح خدایى است که مخلوق اول و صادر اول مى باشد و از این جهت بر تمامى انسانهاى دیگر از حیث مقام و منزلت برترى دارد.

 با توجه به روایات متعدد رسول خدا (ص) و عترت طاهره او اولین مخلوق بوده اند و از این رو، مصداق اعلى و حقیقى انسان کامل اند.

 امام باقر (ع) به جابر فرمود: اولین مخلوق، حقیقت محمدى (ص) و معصومین است.( 14)

از معصومان (ع)، نقل شده است: «ما حالاتى داریم که هیچ نبى مرسل و ملک مقرب هم به آن راه ندارند»(15)

 

از سوى دیگر با توجه به این حقیقت که امامان بمنزله پیامبر اسلامند.(16) و نفس آنان نفس نبى اکرم (ص) مى باشد.(17) مى توان اذعان کرد که مقام ائمه (ع) به دلیل قرابت و منزلت و مکنت وجودى با رسول اکرم (ص) از انبیاء دیگر برتر است

 

مرحوم شیخ مفید در این‏ باره مى ‏نویسد: «مسأله افضلیّت از مسایلى نیست که عقل را در آن جایگاهى باشد؛ بلکه باید سراغ روایات رفت. »(18)

سید هبة الدین شهرستانى مى‏ نویسد: «پیامبر اسلام صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏آله بر تمام ائمه علیهم‏ السلام برترى دارند؛ زیرا فضایل و علوم آنان تراوش و چکیده ‏اى از فضل و علم پیامبر مى ‏باشد. اما نسبت به سایر پیامبران سلف، بعید نیست که برخى از ائمه از آنان برتر باشند؛ چرا که در میان ائمه کسانى هستند که از نظر علم و شرف، زیادى جهاد در راه خدا، صبر و استقامت در راه دین و خدمت به جامعه بشرى، نسبت به پیامبران پیشین برترى دارند، البته به جز مسأله نبوت که مخصوص پیامبران الهى مى ‏باشد».

 

علامه مجلسى مى‏ نویسد: عقیده به افضلیت حضرت محمد صلى ‏الله‏ علیه ‏و‏آله و ائمه واجب است و خداوند، هیچ مخلوقى را هم‏سان با عظمت آنان نیافریده است؛ زیرا آنان محبوب‏ترین و با کرامت ‏ترین آفریدگان در پیشگاه خداوند مى‏ باشند. امام صادق علیه ‏السلام فرمود: «ان اللّه‏ خلق اولى العزم من الرّسل و فضلهم بالعلم و أورثنا علمهم و فضّلنا فی علمهم و علم رسول اللّه‏ ما لم یعلموا أو علّمنا علم الرسول و علمهم»؛ خداوند بزرگ، پیامبران اولوالعزم را آفرید و آنان را به وسیله علم و دانش برترى داد و ما دانش آنان را به ارث بردیم و خدا ما را به دانش آنان و دانش رسول خدا برترى بخشید و آنان بهره‏اى از علم رسول اللّه‏ صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏ آله نداشتند و ما از علم پیامبران سابق و پیامبر اسلام صلى ‏الله‏ علیه ‏و‏ آله برخورداریم(19)

 

. سید هبه الدین شهرستانی در پاسخِ نامه محقق «اوائل المقالات» می نویسد: «خلافت و جانشینی سید رسولان، کمتر از مقام نبوت نیست، بنابراین امامان ما اگرچه دارای مقام نبوت نبودند، ولی جانشین برترین پیامبران بودند»، آنگاه مثالی را یادآور می شود و می گوید: «چه بسا وزیر یک دولت بزرگ و ابرقدرت، به مراتب بالاتر و برتر از رئیس و پادشاه یک دولت کوچک باشد.

 

 

نتیجه:

اکثر علمای شیعه قائل به برتری ائمه اطهار بر همه پیامبران بجز پیامبر خاتم می باشند (20) و این با دلایل عقلی و نقلی ثابت می شود.

 

 

منابع:

1-بقره 124

2- سجده/ 24

3-بقره 124

4- عیون اخبار الرضا، ج 2، صص 6- 195؛ الکافی، ج 1، ص 199؛ کتاب الحجه، ب نادر جامع، ح1

5- کافی، ج 1، ص 175

6- تفسیر صافی، ملاّ محسن فیض کاشانی، دارالمرتضی، مشهد، چ 1، ج 3، ص 198)

7- آل عمران/61

8-. (صحیح بخاری، ج ۶، صص ۲۲۳، صحیح مسلم، ج ۷، ص ۵۹؛ کتاب الفضایل باب معجزات النبی؛ سنن الترمذی، ج ۴، ص ۳۷۰، ح ۵۱۵۶، العقد الفرید، ج ۴، ص ۲۵۱؛ شرح نهج*البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۱۱، ص۶۶)

9-«بحار الانوار، ج 39، ص 35

10- شواهد التنزیل، حاکم حسکانی، ج 1، ص 103

 11- تفسیر الرازی، ج 8، ص 86 ـ تفسیر البحر المحیط، ابوحیان اندلسی، ج 2

12- ترجمه حیاه القلوب، علامه مجلسى، اول، دارالاعتصام، 1417 ق، ص 118

13- همان، ص 122

14- بحارالانوار، ج 61، ص 142

15- همان، 79، ص 343

16- اصول کافى، ح 702

17- موسوعه الامام على ابن ابى طالب، ج 8، صص 9 12

18- أوائل المقالات، ص 82

19- بحارالانوار، ج 26، ص 297

20- ر.ک: شیخ صدوق، الهدایه، ص 73؛ شیخ مفید، مجموعه آثار، ج ، ص93؛ فاضل مقداد، اللوامع الالهیه، ص 343؛ بحار الانوار، ج 26، باب تفضلهم علی الانبیاء ، ص 267